جشن ۲۱ سالگی ویکی‌پدیای فارسی

جشن ۲۱ سالگی ویکی‌پدیای فارسی برای نخستین بار به‌طور همزمان در سه شهر تهران، شیراز و هامبورگ و همچنین به‌صورت آنلاین در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۲۴ (۲۹ آذر ۱۴۰۳) توسط گروه کاربری ویکی‌مدین‌های ایرانی برگزار شد. در این سال، برخلاف سال‌های پیش، مخاطبان اصلی مراسم کاربران ویکی‌پدیا و علاقه‌مندان به دانش آزاد بودند.

برگزاری هر رویداد چالش‌های خاص خود را دارد، به‌ویژه زمانی که برگزارکنندگان آن داوطلبان باشند و بودجه‌ای برای برگزاری در دسترس نباشد. از این رو، حدود ۴۵ روز پیش از تاریخ برگزاری مراسم، گروهی متشکل از ۱۲ داوطلب تشکیل شد تا در مورد جزئیات برگزاری رویداد و نحوهٔ اجرای آن تصمیم‌گیری کرده و با تقسیم وظایف، بهره‌وری را افزایش دهند.

این گروه ابتدا چارچوب‌های لازم مانند تاریخ و شهرهای برگزاری را تصویب کرد و سپس در مورد هدف‌گذاری رویداد و مخاطبان آن تصمیم گرفت. گام بعدی، پیدا کردن محل برگزاری در شهرهای هدف بود. طبق سنت برگزاری رویدادهای ویکی‌پدیا، محل برگزاری باید به‌صورت رایگان در اختیار برگزارکنندگان قرار گیرد و تا حد امکان، مکانی باشد که دسترسی به آن برای همه راحت و کمترین ارتباطات دولتی و حکومتی را داشته باشد. به همین دلیل، در تهران با موزهٔ کامپیوتر ایران، در شیراز با دانشگاه شیراز و در هامبورگ با دانشگاه هامبورگ به توافق رسیدیم.

تصمیم‌گیری در مورد تعداد مهمانان، طراحی (مانند دعوت‌نامه، پوستر، طرح روی کیک، و…)، چاپ، پذیرایی، برنامهٔ مراسم، عکاسی و … همگی توسط گروهی از داوطلبان انجام شد. از ۴۵ روز پیش از برنامه، این گروه ۵ جلسهٔ آنلاین داشت تا دربارهٔ جزئیات، بحث و تصمیم‌گیری شود و نیز بسیاری از بحث‌ها در گروه تلگرامی انجام شد. پس از پایان برنامه نیز، جلسه‌ای به‌منظور بحث دربارهٔ کاستی‌های رویداد برگزار شد و تصمیم‌هایی برای برگزاری بهتر این رویداد در سال‌های بعد گرفته شد.

یکی از اهداف اصلی این رویداد، تقویت همکاری میان کاربران ویکی‌پدیا و ایجاد فضایی مناسب برای یادگیری و تبادل تجربیات بود. با توجه به اهمیت دسترسی به فرصت‌های برابر برای همهٔ افراد، برگزارکنندگان تصمیم گرفتند تا از طریق ارائهٔ کمک‌هزینهٔ سفر، امکان حضور کاربران از دیگر شهرها و کشورها را در این رویداد فراهم کنند. این کمک‌هزینه‌ها شامل هزینه‌های اقامت و/یا حمل‌ونقل برای افرادی بود که از شهرهای مختلف به تهران، شیراز و هامبورگ سفر می‌کردند.

در مجموع، ۱۱ کمک‌هزینه به متقاضیان اعطا شد و هر کسی که درخواست داده بود، کمک‌هزینه را دریافت کرد. این افراد از اقصی نقاط ایران و خارج از کشور به این سه شهر سفر کرده و در مراسم شرکت کردند. با توجه به اصول حفظ محرمانگی و احترام به حریم خصوصی، نام این افراد منتشر نخواهد شد، اما آنها از این کمک‌هزینه‌ها بهره‌مند شدند تا بتوانند تجربه‌ای شایسته و با کیفیت از این رویداد به دست آورند و در تقویت جامعهٔ ویکی‌پدیا مشارکت بیشتری داشته باشند. این اقدام، علاوه بر تقویت همکاری‌های میان کاربران، به ارتقای مشارکت فعالانه‌تر در پروژه‌های ویکی‌پدیای فارسی و دانش آزاد نیز کمک خواهد کرد.

مراسم در سه شهر تهران، شیراز و هامبورگ به‌طور همزمان برگزار شد. هر یک از این مکان‌ها با توجه به دسترسی‌ها و امکانات موجود به‌عنوان محل برگزاری انتخاب شدند.

مراسم تهران در موزهٔ کامپیوتر ایران برگزار شد که به‌عنوان یک فضای مناسب و دسترس‌پذیر برای میزبانی رویداد انتخاب گردید. فضای مدرن و مجهز موزه، که امکانات دیداری و شنیداری مناسبی داشت، شرایطی فراهم آورد تا شرکت‌کنندگان در یک محیط فرهنگی و پیشرفته به برنامه‌ها و ارائه‌ها گوش دهند و با یکدیگر به تبادل تجربیات بپردازند. با وجود کافهٔ موزه و باریستای حرفه‌ای در محل، پذیرایی از شرکت‌کنندگان به‌خوبی انجام شد. با توجه به مشکلات قطعی برق در ایران، این موزه مجهز به منبع تغذیه بدون وقفه (UPS) بود که از بروز هرگونه اختلال در روند برنامه جلوگیری می‌کرد. همچنین کیفیت بالای اینترنت در موزه از نقاط قوت آن به‌شمار می‌رفت که ارتباط آنلاین با سایر محل‌های برگزاری در هامبورگ و شیراز را بدون هیچ‌گونه اختلالی ممکن ساخت.

در شیراز، برنامه در ساختمان مدیریت دانشگاه شیراز برگزار گردید. این مکان با توجه به ظرفیت و امکانات آن مانند نمایشگر بزرگ و سیستم صوتی بهینه، به‌عنوان محل برگزاری مناسب برای تجمع علاقه‌مندان به دانش آزاد و ویکی‌پدیا انتخاب شد. سالن کوانتوم در طبقهٔ ۹ این ساختمان فضایی فراهم آورد که شرکت‌کنندگان می‌توانستند به راحتی در آن جمع شوند و به برنامه‌های متنوع رویداد گوش دهند و مشارکت کنند.

در هامبورگ، مراسم در ساختمان اصلی دانشگاه هامبورگ برگزار شد. این مکان به دلیل دسترسی آسان و نزدیکی به ایستگاه مترو انتخاب گردید. سالن محل برگزاری نیز دارای امکاناتی مانند نمایشگر بزرگ و سیستم صوتی باکیفیت بود که برای برگزاری رویداد بسیار مناسب به نظر می‌رسید. علاوه بر این، فضای سالن برای برگزاری نشست‌ها و تجمعات کوچک به‌خوبی طراحی شده بود.

برای شرکت‌کنندگانی که امکان حضور فیزیکی نداشتند، برنامه به‌صورت آنلاین از طریق گوگل میت پخش شد. لینک دسترسی به برنامه به‌طور ویژه برای شرکت‌کنندگان آنلاین ارسال شد تا آنها نیز از هر نقطه‌ای بتوانند در مراسم مشارکت کنند و از سخنرانی‌ها و ارائه‌ها بهره ببرند. این روش به‌ویژه برای افرادی که از دیگر نقاط جهان می‌خواستند در این رویداد شرکت کنند، بسیار مفید بود و باعث شد که هیچ‌یک از علاقه‌مندان به این رویداد از دسترسی به آن بازنمانند.

برنامه‌های قبلی تولد ویکی‌پدیای فارسی معمولاً بهانه‌ای برای برقراری گفتگو میان جامعهٔ ویکی‌پدیا و مخاطبان آن بودند و بحث‌ها و ارائه‌ها به‌طور عمومی و برای عموم برگزار می‌شد. این رویدادها فضایی را برای تبادل نظر و آشنایی با جنبه‌های مختلف ویکی‌پدیا فراهم می‌کرد. اما در برنامهٔ امسال، تصمیم گرفته شد که تمرکز بیشتری بر تقویت ارتباط میان کاربران ویکی‌پدیا گذاشته شود. به همین منظور، ارائه‌ها به‌طور تخصصی و مرتبط با پروژه‌های درونی ویکی‌پدیا طراحی شدند تا بتوانند به نیازهای خاص جامعهٔ ویکی‌پدیای فارسی پاسخ دهند و مشارکت فعالانه‌تر کاربران را در پروژه‌ها و مباحث تخصصی تشویق کنند.

برنامهٔ اصلی در سه شهر شیراز، تهران و هامبورگ و نیز به‌صورت آنلاین و همزمان برگزار شد. ارتباط میان شهرها از طریق گوگل میت برقرار شد.

مراسم جشن تولد ۲۱ سالگی ویکی‌پدیای فارسی با خوش‌آمدگویی به شرکت‌کنندگان و اعلام برنامه‌های رویداد توسط Darafsh آغاز شد. در این بخش، Darafsh به تشریح فعالیت‌های گروه کاربری ویکی‌مدین‌های ایرانی در سال ۲۰۲۴ پرداخت و برنامه‌های آینده برای سال ۲۰۲۵ را معرفی کرد.

در ادامه، Persia به معرفی کاربران برتر در شش حوزهٔ مختلف پرداخت. این حوزه‌ها شامل گشت‌زن برتر سال، ویکی‌بان برتر سال، مدیر برتر سال، ویرایشگر برتر سال و ایجادکنندهٔ مقالهٔ برتر سال بود. به‌طور غیابی از این افراد تقدیر شد. او همچنین برندگان مسابقات مقاله‌نویسی سال ۲۰۲۴ را اعلام کرد و از آنها تجلیل به عمل آورد.

پس از آن، Ladsgroup در مورد آیندهٔ بنیاد ویکی‌مدیا سخنرانی کرد و برنامه‌های در دست اقدام بنیاد از جمله استفاده از هوش مصنوعی، تسهیل فرایند ویرایش برای کاربران تازه‌وارد، و معرفی معلمان برای کاربران جدید را معرفی کرد.

سپس، Arian و Persia برندگان مسابقهٔ ویکی دوستدار یادمان‌های ۲۰۲۴ را معرفی کردند و از آنها و همچنین داوران مسابقه قدردانی کردند. در این بخش، ۱۰ عکس برتر مسابقه به‌طور عمومی نمایش داده شد.

در زمان مقرر نیز، کیک‌های تولد به‌صورت همزمان در هر سه شهر بریده شد و شرکت‌کنندگان به‌صورت انفرادی و دسته‌جمعی به یادگار عکس‌هایی گرفتند.

در پایان، روزبه بنیان‌گذار ویکی‌پدیای فارسی، به‌صورت آنلاین دربارهٔ روزهای آغازین این پروژه صحبت کرد و خاطرات خود از تأسیس ویکی‌پدیای فارسی را به اشتراک گذاشت. پس از آن، Aliparsa که نقش کلیدی در شکل‌گیری و توسعهٔ ویکی‌پدیای فارسی داشت، به مرور خاطراتش از سال‌های اولیهٔ فعالیت در ویکی‌پدیا پرداخت و از تلاش‌های خود برای تشویق دانشجویانش به مشارکت در این پروژه سخن گفت.

پس از اجرای برنامهٔ اصلی به‌طور همزمان در سه شهر، هر شهر به تناسب نیاز و علاقهٔ مخاطبان خود برنامه‌های ویژه‌ای را دنبال کرد.

در شیراز، به‌دلیل حضور بسیاری از اعضای جامعهٔ نرم‌افزار آزاد، Mojtabakd نشستی با عنوان «مروری بر چند بحث فنی در ویکی‌پدیا» را ارائه داد و به چالش‌ها و پیشرفت‌های فنی در پروژه‌های مختلف پرداخت.

در تهران، Arash به همراه دیگران به پرسش‌های رایج کاربران پاسخ دادند و مسائل مختلفی که ممکن بود برای کاربران جدید یا حتی کاربران قدیمی پیش بیاید را بررسی کردند.

رویداد امسال به‌طور خاص برای کاربران ویکی‌پدیا و علاقه‌مندان جدی دانش آزاد طراحی شده بود. به همین دلیل، برخلاف سال‌های گذشته که تبلیغات وسیعی انجام می‌شد، امسال هیچ‌گونه تبلیغات عمومی صورت نگرفت و تنها در خود ویکی‌پدیا به کاربران اطلاع‌رسانی شد. کاربران نیز می‌توانستند از دوستان و آشنایان خود که علاقه‌مند به دانش آزاد بودند دعوت کنند. به این ترتیب، شرکت در مراسم صرفاً با ثبت‌نام قبلی امکان‌پذیر بود تا علاوه بر آگاهی از تعداد دقیق شرکت‌کنندگان، بتوان برای پذیرایی و سایر تدارکات لازم برنامه‌ریزی کرد. در نهایت، حدود ۵۰ نفر در تهران، ۴۰ نفر در شیراز، ۱۲ نفر در هامبورگ و ۲۰ نفر به‌صورت آنلاین در این مراسم شرکت کردند.

نتایج و دستاوردها

یکی از دستاوردهای مهم این رویداد، تقویت و گسترش شبکهٔ ارتباطی میان کاربران ویکی‌پدیا و علاقه‌مندان به دانش آزاد بود. این رویداد فرصتی را برای شرکت‌کنندگان فراهم کرد تا با یکدیگر آشنا شوند، تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و درک بهتری از پروژه‌های ویکی‌مدیا پیدا کنند.

همچنین، ارائه‌های تخصصی و مباحث فنی در برنامه‌ها باعث شد تا شرکت‌کنندگان از جدیدترین تحولات در پروژه‌های مختلف ویکی‌پدیا آگاه شوند. این تبادل دانش به بهبود کیفیت و کارایی ویکی‌پدیا در آینده کمک خواهد کرد. علاوه بر این، تأکید بر گسترش و تقویت پروژه‌های ویکی‌مدیا در ایران یکی دیگر از دستاوردهای این رویداد بود. معرفی پروژه‌های مختلف و آشنایی با روش‌های جدید در ویرایش و توسعهٔ محتوا، فرصتی برای تبادل تجربیات و همکاری بیشتر میان کاربران مختلف ایجاد کرد.

ارائهٔ کمک‌هزینه به شرکت‌کنندگان باعث شد تا افرادی که پیش‌تر امکان حضور نداشتند، بتوانند در این رویداد مشارکت داشته باشند. این اقدام نشان‌دهندهٔ توجه به دسترسی‌پذیری و تساوی فرصت‌ها برای تمام اعضای جامعهٔ ویکی‌پدیا بود. برگزاری بخش آنلاین مراسم نیز به نحوی مؤثر انجام شد و نشان داد که ارتباطات آنلاین می‌توانند در چنین رویدادهایی به شکلی موفق اجرا شوند و امکان مشارکت از هر نقطه‌ای از جهان را فراهم کنند.

حضور بیش از ۱۰۰ نفر به‌صورت حضوری و آنلاین در این رویداد، نشان‌دهندهٔ میزان علاقه‌مندی و مشارکت بالای کاربران در جامعهٔ ویکی‌پدیا بود. این میزان مشارکت نویدبخش ادامهٔ موفقیت‌های رویدادهای مشابه در آینده است. علاوه بر این، پاسخ به پرسش‌های رایج و رفع ابهاماتی که ممکن بود برای کاربران تازه‌وارد به وجود آید، از دیگر دستاوردهای مهم این رویداد بود. این امر به تسهیل روند مشارکت و ویرایش در ویکی‌پدیا کمک کرده و از پیچیدگی‌های فرایند ویرایش می‌کاهد.

در نهایت، این رویداد نه تنها فرصتی برای تقویت جامعهٔ ویکی‌پدیا و تبادل تجربیات بود، بلکه به گسترش آگاهی و توجه به اهمیت دانش آزاد نیز کمک کرد.

عکس‌های گروهی

اسپانسرهای برنامه

این برنامه با حمایت دیوار، ویکی‌مدیای هلند، و ویکی‌مدیای آلمان برگزار شد: